Coroczne opłaty koncesyjne – Prezes URE bezprawnie wzywa do ich uiszczania dwukrotnie za ten sam rok!

Problem dotyczy przedsiębiorstw energetycznych prowadzących działalność gospodarczą wymagającą koncesji np. na obrót paliwami ciekłymi, udzielonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki [dalej: Prezes URE], którym wygasła koncesja udzielona przed laty, a które wystąpiły o udzielenie nowej dla prowadzenia nieprzerwanie tej samej działalności.

Coroczne opłaty tzn. wnoszone raz do roku!

Zgodnie z art.  34 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne. (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 220 z późn. zm.) dalej: „upe” przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności.

Co istotne, opłaty o których mowa w tym przepisie nie stanowią opłat jednorazowych za udzielenie koncesji lecz są opłatami o charakterze okresowym, uiszczanymi co roku przez przedsiębiorstwa energetyczne z tytułu prowadzenia działalności koncesjonowanej.

Na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 34 ust. 3 upe materia dotycząca szczegółowych zasad obliczania, dokumentowania i rozliczania opłat koncesyjnych regulowana jest na poziomie rozporządzenia wykonawczego do upe. Od 1998 r. obowiązuje w tym zakresie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1998 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja (Dz. U. Nr 60, poz. 387 z późn. zm) dalej „rozporządzenie”.

Wysokość opłat zależy od przychodów

W rozporządzeniu przyjęto, iż opłata należna w danym roku wnoszona przez przedsiębiorstwo energetyczne, któremu została udzielona koncesja stanowi pochodną przychodu uzyskiwanego z działalności koncesjonowanej osiągniętego w roku poprzedzającym jej ustalenie. Z § 1 rozporządzenia wynika, iż wyliczenie należnej opłaty polega na przemnożeniu przychodów z działalności koncesjonowanej uzyskanych w roku poprzednim przez odpowiedni współczynnik właściwy dla danego rodzaju działalności koncesjonowanej (określony w tabeli stanowiącej załącznik do rozporządzenia). Stosownie do §  3 ust. 1 wysokość opłaty oblicza przedsiębiorstwo energetyczne.

Problemu z opłatami koncesyjnymi nie ma w okresie ważności koncesji. Pojawia się on w przypadku, gdy w danym roku rozliczeniowym przedsiębiorstwu wygasa koncesja i uzyskuje ono nową na prowadzenie tej samej działalności.

Przedłużenie ważności koncesji a nowa koncesja

Zasadą jest, iż koncesji udziela się na czas oznaczony nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 50 lat. Zgodnie z art. 39 upe przedsiębiorstwo energetyczne może złożyć wniosek o przedłużenie ważności koncesji, nie później niż na 18 miesięcy przed jej wygaśnięciem. Jest to uprawnienie a nie obowiązek przedsiębiorstwa.

W piśmiennictwie wskazuje się, że regulacja zawarta w art. 39 upe wprowadzona została przede wszystkim w interesie przedsiębiorców, pozwalając im zachować ciągłość działalności objętej koncesją oraz korzystać w pełni z uprawnień¹. Jeśli jednak przedsiębiorstwo przegapi 18 miesięczny termin na wystąpienie z wnioskiem o przedłużenie ważności koncesji, pozostaje mu wystąpić o udzielenie nowej koncesji. W piśmiennictwie podkreśla się, że wybór, w którym trybie uzyskać zezwolenie na prowadzenie dotychczasowej działalności, zawsze będzie należeć do przedsiębiorcy². 

Okazuje się jednak, iż nie do końca tak jest. Jeśli bowiem przedsiębiorstwu kończy się koncesja i nie wystąpi ono o jej przedłużenie lecz o udzielenie nowej narażone jest na nałożenie na nie przez Prezesa URE dodatkowej opłaty z tytułu udzielenia koncesji. Czy aby zgodnie z prawem?

Pierwsza opłata dotyczy przedsiębiorstw nieposiadających wcześniej koncesji!

Prezes URE zdaje się upatrywać podstawy do ustalenia opłaty z tytułu udzielenia nowej koncesji w § 4 ust. 3 rozporządzenia. Przypomnieć trzeba, iż zgodnie z §  4 ust. 1 rozporządzenia opłatę wnosi się w terminie do 31 marca każdego roku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. Ust. 2 stanowi, iż przedsiębiorstwo energetyczne, któremu udzielono koncesji z urzędu, wnosi pierwszą opłatę w terminie do 30 dni od dnia wydania koncesji. §  4 ust. 3 rozporządzenia stanowi z kolei, iż w terminie określonym w ust. 2 pierwszą opłatę wnosi także przedsiębiorstwo energetyczne, któremu udzielono koncesji na wniosek, jeżeli w roku poprzedzającym udzielenie koncesji uzyskało przychody ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) lub towarów w zakresie działalności objętej tą koncesją.

Co ciekawe, obecnie projektuje się uchylenie zarówno przytoczonego powyżej ust. 2 jak i ust. 3 z § 4 rozporządzenia. Projekt rozporządzenia w tym zakresie jest aktualnie na etapie konsultacji publicznych. Co wymaga zaakcentowania w projekcie tym proponuje się uchylenie przytoczonych przepisów wskazując w uzasadnieniu do projektowanych zmian, iż „Ustęp 2 odnosił się do sytuacji, które nie mają już miejsca a wynikały z przepisu przejściowego ustawy-Prawo energetyczne, tj. art. 67³. Kolejny ustęp regulował sytuację przedsiębiorstw prowadzących działalność objętą obowiązkiem posiadania koncesji, jednakże nieposiadających koncesji, a osiągających przychody z tej działalności w roku poprzedzającym jej udzielenie”.

W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego dotychczasowe rozporządzenie wyraźnie wskazano zatem, że § 4 ust. 2 i 3 rozporządzenia miały zastosowanie do zupełnie innych sytuacji, niż obecnie próbuje twierdzić Prezes URE.

Coroczne opłaty a pierwsza opłata

Otóż Prezes URE interpretuje przepisy upe i rozporządzenia w taki sposób, że przedsiębiorca, który wprawdzie prowadził działalność w oparciu o koncesję np. na obrót paliwami ciekłymi jednakże nie wystąpił o jej przedłużenie, lecz wystąpił o udzielenie nowej koncesji z uwagi na wygaśnięcie starej, musi zapłacić dwukrotnie opłatę koncesyjną za rok, w którym prowadził działalność częściowo na podstawie starej koncesji i częściowo na podstawie nowej. W istocie zatem, w roku w którym wygasa przedsiębiorstwu koncesja, powinno ono, zdaniem Prezesa URE dwukrotnie zapłacić za fakt uzyskania tego samego przychodu z działalności koncesjonowanej.

Przykład: przedsiębiorstwu wygasła koncesja z dniem 31 stycznia 2014 r. a dnia 1 lutego 2014 r. uzyskało nową koncesję na prowadzenie tej samej działalności koncesjonowanej np. w zakresie obrotu paliwami ciekłymi. Prezes URE kieruje do takich przedsiębiorstw wezwania do wniesienia opłaty z tytułu udzielenia koncesji pomimo, iż przykładowo przedsiębiorstwo dnia 15 stycznia 2014 r. uiściło coroczną opłatę koncesyjną za rok 2014 ustaloną w oparciu o przychody z działalności koncesjonowanej za rok 2013 r.

Praktyka Prezesa URE jest taka, że domaga się uiszczenia „opłaty z tytułu udzielenia koncesji” i twierdzi, że w terminie 30 dni od jej udzielenia przedsiębiorstwo powinno było uiścić należną pierwszą opłatę. Jako, iż wezwania kierowane są do przedsiębiorców po np. 3 latach od udzielenia nowej koncesji, Prezes URE domaga się uiszczenia opłat wraz z odsetkami naliczanymi jak od zaległości podatkowych za zwłokę, za okres od dnia upływu terminu 30 dni od udzielenia nowej koncesji do dnia zapłaty.

Wykładania rozporządzenia sprzeczna z ustawą

Taka praktyka stosowana przez Prezesa URE jest efektem błędnej wykładni przepisów rozporządzenia (w szczególności § 4 ust. 3), dokonanej w całkowitym oderwaniu od przepisów upe. Podkreślić trzeba, że stoi ona w oczywistej sprzeczności z istotą opłat koncesyjnych, które jak wynika z upe mają być opłatami COROCZNYMI i nie stanowią opłat za fakt udzielenia koncesji, lecz opłaty związane z prowadzeniem działalności koncesjonowanej i uzyskiwaniem z tego tytułu przychodów. Co istotne, prawo energetyczne nie zawiera przepisu przewidującego obowiązek uiszczenia opłaty z tytułu udzielenia koncesji, lecz przewiduje, iż coroczne opłaty ponoszą „przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja”. Subtelna ale jakże znacząca różnica. Jeśli zatem przedsiębiorstwo któremu została udzielona koncesja ową coroczną opłatę uiściło przed wygaśnięciem koncesji, brak jest podstaw by ze względu na udzielenie mu nowej koncesji w danym roku rozliczeniowym, miało ponownie uiścić opłatę w tej samej wysokości.

Wypada również zauważyć, że za dokonanie czynności urzędowej jaką jest udzielenie koncesji, przedsiębiorca zobowiązany jest uiścić opłatę skarbową wynoszącą w tym przypadku 616 zł. Brak jest jednak podstaw prawnych do nakładania jakichkolwiek innych opłat związanych z udzieleniem nowej koncesji. Wykładnia przepisów rozporządzenia, którą zdaje się forsować Prezes URE jest całkowicie oderwana od regulacji ustawowej i ewidentnie sprzeczna z ustawowo wskazanym charakterem opłat koncesyjnych jako wnoszonych COROCZNIE, a więc raz do roku. Wydaje się, iż Prezes URE próbuje wykorzystać przepisy rozporządzenia, które miały mieć zastosowanie do zupełnie innych sytuacji, do pobierania całkowicie nowego rodzaju opłat – opłat z tytułu udzielenia koncesji.

Z doniesień medialnych wynika, iż jest to problem na znaczną skalę, a wiele przedsiębiorstw energetycznych na wezwanie Prezesa URE uiściło opłatę z tytułu udzielenia koncesji. Mimo, iż póki co brak jest ukształtowanej linii orzeczniczej w tej kwestii, zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią podmioty, których dotyczy wskazany problem, gdyż ewidentnie warto podjąć próbę kwestionowania stanowiska Prezesa URE we wskazanym zakresie.

1 Trypens Renata, Art. 39. [W:] Prawo energetyczne. Tom II. Komentarz do art. 12-72, wyd. II. Wolters Kluwer, 2016.

2 Ibidem.

3 Art. 67. przewiduje, iż w terminie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy (upe) Prezes URE udzieli z urzędu koncesji przedsiębiorstwom energetycznym działającym lub będącym w budowie w dniu ogłoszenia ustawy, o ile spełnią one warunki określone ustawą.