Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

Dnia 19 maja 2016 r. Senat przyjął bez poprawek nowelizację Ordynacji podatkowej wprowadzającą generalną klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania oraz nowelizację ustawy o podatku od towarów i usług wprowadzającą klauzulę nadużycia prawa w odniesieniu do VAT.

Zgodnie z uchwalonymi przez parlament przepisami, „czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania)”.

Klauzula nie będzie stosowana m.in. w sytuacji, gdy korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekroczy 100 000 zł (w przypadku podatków rozliczanych okresowo liczyć się będzie suma korzyści podatkowych osiągniętych w danym okresie rozliczeniowym).

Organem właściwym w postępowaniu podatkowym w przypadku unikaniu opodatkowania będzie Minister Finansów. Dodatkowo powołana zostanie specjalna Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, która będzie niezależnym organem opiniującym zasadność stosowania omawianych przepisów. O opinię Rady będzie mógł w toku postępowania wystąpić Minister Finansów, ale także strona, jednakże dopiero w odwołaniu od decyzji wydanej w sprawie unikania opodatkowania. W skład Rady wchodzić będą niezależni eksperci wybierani na 4-letnią kadencję spośród m. in. sędziów NSA pozostających w stanie spoczynku, pracowników szkół wyższych, przedstawicieli JST, doradców podatkowych, przedstawicieli wskazanych przez Ministra Finansów oraz Ministra Sprawiedliwości.

Ustawa przewiduje również możliwość uzyskania opinii zabezpieczających. Mają one umożliwić podatnikom poznanie stanowiska administracji podatkowej odnośnie do planowanych lub podjętych już transakcji, do których potencjalnie zastosowanie może znaleźć klauzula. Opinie zabezpieczające będą wydawane przez Ministra Finansów oraz będą podlegały opłacie 20 000 zł. Opinia zabezpieczająca, a także odmowa wydania opinii zabezpieczającej będą mogły być zaskarżone do sądu administracyjnego.

Co ważne przyjęty projekt zakłada, że klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania będzie mogła być stosowana do korzyści podatkowej uzyskanej po dniu wejścia w życie omawianej ustawy. Nie ma zatem znaczenia, kiedy dokonano określonej czynności, która przyczyniła się do uzyskania korzyści podatkowej, ważne jest natomiast, kiedy ta korzyść podatkowa została zrealizowana.

Natomiast w zakresie ustawy o podatku od towarów i usług wprowadzona została klauzula nadużycia prawa. Zdaniem projektodawców omawiana zmiana ma charakter jedynie uzupełniający, gdyż ogólna zasada zakazu nadużycia prawa wspólnotowego w zakresie VAT wykształciła się już dużo wcześniej w orzecznictwie dotyczącym podatku od wartości dodanej na poziomie Unii Europejskiej. Podkreślono, że unijna koncepcja zwalczania nadużyć w podatku od wartości dodanej, jako środek orzeczniczy, podlega stale rozwojowi i może płynnie podlegać zmianom wynikającym z aktualnej linii orzeczniczej prezentowanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej jest zobowiązana do stosowania jej prawa (w tym orzecznictwa TSUE) w jego aktualnej postaci. Z tego powodu zdecydowano się, aby generalna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie była stosowana w zakresie VAT, gdyż tam będzie obowiązywała klauzula nadużycia prawa.

Warto zauważyć, że indywidualne interpretacje podatkowe nie będą wydawane w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, co do których będzie istniało uzasadnione przypuszczenie, iż mogą być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem klauzuli lub stanowić nadużycie prawa na gruncie VAT. Interpretacje, których stan faktyczny (lub zdarzenie przyszłe) będzie stanowić element powyższych czynności nie będą chroniły podatników.

Omawiana ustawa czeka już tylko na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. Jej zasadnicze postanowienia wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, zatem najpewniej pod koniec czerwca. Mimo, że podobne rozwiązania przeciwdziałające unikaniu opodatkowania są na świecie powszechnie stosowane, to jednak kontrowersyjne przepisy przejściowe i wejście polskiej klauzuli w życie w trakcie roku podatkowego w podatkach dochodowych mogą być przyczyną kolejnych sporów podatników z organami podatkowymi. Podatnicy powinni zweryfikować stosowane struktury i rozwiązania, aby sporów z fiskusem uniknąć albo się do nich przygotować.