Prawo wodne - piąta zmiana jeszcze w tym roku?

Począwszy do wejścia w życie prawa wodnego w dniu 1 stycznia 2018 roku, ustawa ta doczekała się już czterech nowelizacji. W dniu 25 września 2018 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został kolejny projekt zmian.

Jeszcze przed nowelizacją prawa wodnego jaka miała miejsce w lipcu br., ustalenie wysokości opłaty zmiennej za usługi wodne, w okresie do końca grudnia 2020 r. – a więc do momentu wyposażenia podmiot korzystający z usług wodnych w przyrządy pomiarowe, następować miało na podstawie określonego w pozwoleniu wodnoprawnym (albo zintegrowanym) celu i zakresu korzystania z wód; pomiarów dokonywanych przez organy administracji w ramach kontroli gospodarowania wodami lub ustaleń z przeglądów pozwoleń wodnoprawnych; pomiarów dokonywanych przez organy administracji w ramach kontroli pozwoleń zintegrowanych.

W rezultacie lipcowej noweli, ustalenie wysokości opłaty zmiennej za usługi wodne w ww. okresie, następować ma również na podstawie odczytów z przyrządów pomiarowych dokonywanych w ramach kontroli gospodarowania wodami albo oświadczeń podmiotów obowiązanych do ponoszenia opłat za usługi wodne, za poszczególne kwartały. W ocenie ustawodawcy, przygotowanie przez Wody Polskie wzorów oświadczeń składanych przez Zakłady korzystające z usług wodnych, będzie skutkowało nie tylko ujednoliceniem zakresu przekazywanych informacji, lecz również pozwoli  a poszerzenie wiedzy w zakresie systemu opłat za usługi wodne w zakładach korzystających z tych usług. Projektowana regulacja zapewnić ma również transparentność działań Wód Polskich przy obliczaniu wysokości opłaty za usługi wodne i przekazywaniu informacji w tym zakresie.

Przykładowo, na potrzeby wyliczenia opłaty zmiennej za pobór wód podziemnych lub powierzchniowych oświadczenia zawierają wyrażoną w m³ ilość pobranych wód podziemnych lub wód powierzchniowych, z tym, że jeżeli podmiot obowiązany do ponoszenia opłat za usługi wodne pobiera wody podziemne lub powierzchniowe do różnych celów lub potrzeb, także w podziale na te cele lub potrzeby. W celu ustalenia wysokości opłaty za usługę wodną polegającą na odprowadzaniu do wód – wód opadowych lub roztopowych, oświadczenia zawierać mają ilość odprowadzonych do wód - wód opadowych lub roztopowych ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych w granicach administracyjnych miast, wyrażoną w m³, wraz z informacją o istnieniu urządzeń do retencjonowania wody z terenów uszczelnionych i ich pojemności (art. 552 ust. 2d i ust. 2g prawa wodnego). Dla ustalenia opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej, oświadczenia zawierać mają z kolei wyrażoną w m² wielkość utraconej powierzchni biologicznie czynnej na nieruchomości powyżej 3500 m² na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej, wraz z informacja o powierzchni tej nieruchomości, istnieniu urządzeń do retencjonowania wody oraz ich pojemności.

Zdaniem ustawodawcy, wprowadzenie obowiązku składania oświadczeń nie ma być postrzegane jako dodatkowe obciążenie dla podmiotów ponoszących opłaty za usługi wodne. Z założenia, składanie oświadczenia ma być w swej konstrukcji zbliżone do modelu ewidencjonowania przez określone podmioty zakresu korzystania ze środowiska i składania oświadczeń w tym zakresie.

Uwzględniając powyższe można stwierdzić, że wprowadzenie obowiązku składania oświadczeń ułatwi pracę organom przy wymiarze opłat, ograniczając konieczność dokonywania niezbędnych ustaleń np. na postawie kontroli i pomiarów.  Dyskusyjne pozostaje jednak, jakoby składanie oświadczeń pozostawało irrelewantne dla podmiotów korzystających z usług wodnych. Poważny problem pojawi się bowiem zwłaszcza przy okazji składania oświadczeń przez podmioty korzystające z usług polegających na odprowadzaniu do wód – wód opadowych lub roztopowych, czy obowiązanych do ponoszenia opłat z tytułu zmniejszenia naturalnej retencji terenowej.

Wynika to przede wszystkim z braku jednoznacznego zdefiniowania przez ustawodawcę, jednolicie stosowanego, modelu wyliczenia ilości wód opadowych lub roztopowych w m³. Poważnym problemem jest również szereg, już dziś występujących, wątpliwości interpretacyjnych dotyczących składowych opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej.  Zgodnie z przepisem przejściowym wprowadzonym nowelą lipcową, pierwsze oświadczenia należy złożyć Wodom Polskim, za pierwszy pełny kwartał przypadający po dniu wejścia w życie noweli. Skoro zatem lipcowa nowela weszła w życie 20 września br., pierwsze oświadczenia trzeba będzie złożyć za IV kwartał tego roku, do końca stycznia 2019 roku. Dotyczy to wyłącznie oświadczeń składanych dla ustalenia opłat przez Wody Polskie, ale już nie opłat ustalanych przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta tj. za zmniejszenie naturalnej retencji. W tym zakresie nowela nie wprowadziła regulacji przejściowych co oznacza, że pierwsze oświadczenia powinny były zostać złożone do 30 października br. Wynika to z przepisu art. 552 ust. 2b prawa wodnego, zgodnie z którym podmioty obowiązane do ponoszenia opłat za usługi wodne sa obowiązane składać oświadczenia zgodnie z wzorami zamieszczonymi w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Wód Polskich – w terminie 30 dni od dnia, w którym upływa dzień przypadający na koniec każdego kwartału, z tym że oświadczenia za IV kwartał 2020 r. podmioty korzystające z usług wodnych składają w terminie do dnia 14 stycznia 2021 r.

Przy istniejących już dziś wątpliwościach interpretacyjnych i problemach związanych z ustalaniem wysokości opłat za poszczególne usługi wodne, piąta już w tym roku nowelizacja prawa wodnego przewiduje m.in. wprowadzenie odpowiedzialności karnej podmiotu korzystającego z usług wodnych za złożenie fałszywego oświadczenia na potrzeby wyliczenia przez organ wysokości opłaty. Zgodnie z projektowanym art. 552 ust. 2ba, oświadczenia, o których mowa w ust. 2a pkt 2, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o następującej treści „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Na tle projektowanego rozwiązania, przy jednocześnie, niejasnych regułach liczenia wysokości opłaty zmiennej np. za odprowadzanie do wód – wód opadowych lub roztopowych, po stronie podmiotu korzystającego z tej usługi i zobowiązanego do złożenia oświadczenia, ryzyko jest duże. Jawi się przy tym szereg pytań typu: czy można oświadczenia nie złożyć?; jakie konsekwencje poniesie korzystający z usługi wodnej, który oświadczenia nie złoży? Jak zachować ma się organ, który ma obowiązek wyliczyć opłatę, a który oświadczenia nie otrzyma? Na te i szereg innych pytań trzeba udzielić odpowiedzi. Przy obecnych, jak i projektowanych regulacjach oraz jawiących się na ich tle wątpliwościach, bez wyroków sądów raczej się nie obędzie.

Zgodnie z projektem, nowelizacja miałaby wejść w życie jeszcze w IV kwartale 2018 roku.