Skutki cash poolingu wg wytycznych Komitetu ds. VAT

Porozumienia o cash poolingu to popularny w grupach kapitałowych sposób wspólnego zarządzania płynnością finansową, a jednocześnie jedno z bardziej dyskusyjnych zagadnień podatkowych. Do tej pory spory dotykały głównie podatku dochodowego. W związku z wydanym ostatnio stanowiskiem Komitetu ds. VAT można spodziewać się nowego podejścia fiskusa w podatku od towarów i usług.

Komitet ds. VAT to organ w strukturach Unii Europejskiej funkcjonujący na podstawie art. 398 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: „dyrektywa”), która jest jednym z najważniejszych aktów prawnych tworzących unijny system VAT. Jak stanowi pkt 58 preambuły dyrektywy, komitet powołany został, żeby koordynować stosowanie przepisów dyrektywy oraz umożliwić współpracę między państwami członkowskimi, a Komisją. Nie ma on jednak mocy podejmowania prawnie wiążących decyzji, jest to komitet o charakterze doradczym (chociaż niektóre przepisy dyrektywy przewidują obowiązkowe konsultacje z komitetem). 

W 2017 roku polska delegacja wystąpiła do Komitetu z pytaniem dotyczącym funkcjonowania struktury cash poolingu na gruncie przepisów dyrektywy. Pytanie to związane było z wątpliwościami, jakie w kontekście podatku VAT budzą poszczególne elementy funkcjonowania takiego systemu związane z wzajemnym bilansowaniem sald rachunków spółek uczestniczących, tj.

1) czy transfery pieniężne, do których dochodzi między uczestnikami struktury należy traktować jako usługi (w rozumieniu dyrektywy) podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT jak również,

2) czy czynności wykonywane przez pool lidera (upraszczając: podmiot pośredniczący między spółkami posiadającymi nadwyżki i niedobory środków pieniężnych) należy traktować jako usługi podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Przedstawiając własne stanowisko polska delegacja podzieliła zapatrywania polskiego fiskusa wyrażane w wydawanych interpretacjach indywidualnych zgodnie z którymi na gruncie VATu działania wszystkich podmiotów zaangażowanych w strukturę cash poolingu stanowią kompleksową usługę wykonywaną przez bank.

Komitet w odpowiedzi wywiódł, iż nie mogą stanowić jednej usługi działania wielu podmiotów, nawet jeśli działają w jednej strukturze, gdyż podmioty te w swoich działaniach są od siebie niezależne. 

Czynności te rozpatrywane oddzielnie sklasyfikować można odpowiednio jako:

• usługę pożyczki, w przypadku działań uczestników struktury udzielających finansowania, oraz
• usługę w zakresie depozytów pieniężnych i prowadzenia rachunków pieniężnych, w przypadku działań agenta,

przy czym w obydwu przypadkach usługi te zwolnione będą z opodatkowania VAT.

Przedstawiona przez komitet interpretacja wpisuje się w orzecznictwo polskich sądów administracyjnych, które na gruncie podatku dochodowego rozpatrywały działanie uczestników cash poolingu jako serię pożyczek (w rozumieniu obowiązujących do niedawna przepisów o niedostatecznej kapitalizacji). Taka linia orzecznicza egzemplifikuje się chociażby w wyrokach NSA z dnia 3 i 4 sierpnia 2016 roku (sygnatury odpowiednio II FSK879/16 i II FSK 1160/16). Sąd przypomniał w nich: „Intencje uczestników cash-poolingu, że ich zamiarem nie jest udzielanie sobie nawzajem oprocentowanych pożyczek, nie mogą w ostateczności decydować o prawnopodatkowej kwalifikacji takiej umowy. Decyduje o tym wyłącznie treść i skutki jakie ona wywołuje”.

Należy liczyć się z tym, że opinia komitetu, choć nieposiadająca wiążącego charakteru, może wpłynąć na zmianę podejścia polskich organów podatkowych oraz sądów w zakresie kwalifikacji cash poolingu na gruncie VATu.  Uczestnicy cash poolingu stają zatem przed koniecznością dostosowania funkcjonujących modeli (ich kwalifikacji podatkowej) do zaprezentowanego stanowiska.