Termin już nie upłynie w sobotę

Od dnia 1 stycznia 2017 r. termin do wykonania czynności na gruncie prawa cywilnego nie upłynie w sobotę.

Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz. U. z 2016 r., poz. 2255) wprowadziła liczne zmiany mające na celu poprawę sytuacji przedsiębiorców, w tym także w zakresie art. 115 kodeksu cywilnego (k.c.) regulującego kwestię upływu terminów w prawie cywilnym.

Dotychczasowy stan prawny

Art. 115 k.c. wskazuje, w jakich przypadkach może dojść do „przesunięcia terminu”. Zgodnie z jego dotychczasowym brzmieniem, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypadał na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływał następnego dnia.

Co jednak istotne, dniem ustawowo wolnym od pracy nie jest sobota. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (tj. Dz. U. z 2015 r., poz. 90) dniami wolnymi od pracy są bowiem wyłącznie:

1) następujące dni wprost wskazane w ustawie:

a) 1 stycznia - Nowy Rok,

b) 6 stycznia - Święto Trzech Króli,

c) pierwszy dzień Wielkiej Nocy,

d) drugi dzień Wielkiej Nocy,

e) 1 maja - Święto Państwowe,

f) 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja,

g) pierwszy dzień Zielonych Świątek,

h) dzień Bożego Ciała,

i) 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,

j) 1 listopada - Wszystkich Świętych,

k) 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,

l) 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,

m) 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia

2) oraz niedziele.

Również Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 25 kwietnia 2003 r. (sygn. III CZP 8/03), której nadano moc zasady prawnej, jednoznacznie wskazywał, że sobota nie jest dniem uznanym ustawowo za wolny od pracy w rozumieniu art. 115 k.c. w związku z art. 165 § 1 k.p.c. W konsekwencji więc termin do wykonania określonej czynności na gruncie prawa cywilnego mógł upłynąć w sobotę.

W związku z powyższym istniało ryzyko niezachowania przez przedsiębiorców terminu do wykonania określonych czynności, w tym także w toczących się postępowaniach sądowych. Nierzadko bowiem przedsiębiorstwa w soboty nie funkcjonują.

Regulacja w zakresie prawa administracyjnego

Co ciekawe, sądy administracyjne na tle analogicznej regulacji zawartej w przepisach prawa administracyjnego stwierdzały, że sobota jest dniem równorzędnym z dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu art. 57 § 4 k.p.a. Takie stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 15 czerwca 2011 r. (sygn. I OPS 1/11).

Odmienna wykładnia analogicznych przepisów normujących kwestię terminów na gruncie prawa cywilnego i administracyjnego wprowadzała wyłącznie niepotrzebne nieporozumienia, co należało oceniać negatywnie, w szczególności z punktu widzenia osób innych niż profesjonalni pełnomocnicy.

Zmiana w zakresie terminów

Od dnia 1 stycznia 2017 r. zmianie uległ jednak art. 115 k.c., zgodnie z którym obecnie jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

Przepis art. 115 k.c. ma znaczenie na gruncie prawa cywilnego, w tym dla zobowiązań (np. dla wykonania dzieła czy zawarcia umowy), ale również w postępowaniu cywilnym do obliczania terminów procesowych (np. do wniesienia odpowiedzi na pozew czy apelacji).

Na mocy przepisów przejściowych art. 115 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2017 r. stosuje się do wszystkich terminów, które nie upłynęły przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. przed dniem 1 stycznia 2017 r.

Celem przywołanej zmiany było zrównanie rozwiązań w zakresie terminów do wykonania czynności. Ustawodawca wprost wskazując, że „przesunięcie terminów” dotyczy także tych upływających w sobotę, ujednolicił obowiązujące przepisy prawa i w konsekwencji wyeliminował ryzyko ewentualnych nieporozumień. 

Ocena nowej regulacji

Przedmiotowa nowelizacja niewątpliwie poprawia sytuację przedsiębiorców. Przede wszystkim pozwala bowiem uniknąć wątpliwości dotyczących upływu terminu, a ponadto konieczności podejmowania określonych działań z wyprzedzeniem. Sobota często jest bowiem dniem, w którym przedsiębiorcy oraz określone urzędy (w tym placówki pocztowe) nie funkcjonują albo znacznie ograniczają swój czas pracy, co mogło wpływać na niedochowanie terminu.

Aktualnie w przypadku upływu terminu do wykonania czynności w sobotę, termin ten upływa dnia następnego, niebędącego dniem wolnym (co do zasady w poniedziałek). Liczba czynności dokonywanych po terminie w związku z przywołaną nowelizacją powinna więc ulec zmniejszeniu.