Zarzut zasiedzenia służebności przesyłu przez poprzednika prawnego

Zarzut zasiedzenia służebności przesyłu jest typowym zarzutem podnoszonym przez przedsiębiorców przesyłowych w sprawach o ustanowienie służebności przesyłu w celu uzyskania rozstrzygnięcia oddalającego wniosek właściciela nieruchomości, na której znajdują się urządzenia przesyłowe.

W trakcie postępowań o ustanowienie służebności przesyłu niejednokrotnie pojawiają się wątpliwości, czy sąd rozpoznający sprawę jest uprawniony do samodzielnego rozpoznania zarzutu zgłoszonego przez uczestniczącego w postępowaniu przedsiębiorcę przesyłowego, który powołuje się na fakt, że służebność przesyłu (lub służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu) powstała z mocy prawa w drodze jej nabycia przez zasiedzenie przez jego poprzednika prawnego, czy konieczne jest wykazanie tej okoliczności w odrębnym postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia, co powoduje że przywołany zarzut jest nieskuteczny.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 marca 2016 r. (sygn. III CZP 101/15) udzielił odpowiedzi na tak sformułowane pytanie i ostatecznie rozstrzygnął wszelkie wątpliwości z tym związane.

Uchwała została podjęta na tle następującego stanu faktycznego. Właściciel nieruchomości domagał się ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem służebności przesyłu, polegającej na prowadzeniu eksploatacji sieci przesyłowej. Przedsiębiorca przesyłowy natomiast, wnosząc o oddalenie wniosku, podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przez Skarb Państwa, ewentualnie przez swojego bezpośredniego poprzednika prawnego.

Rozpoznający sprawę sąd I instancji nie uwzględnił zarzutu zasiedzenia, wskazując że powołanie się na zasiedzenie jest dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy to obecny posiadacz służebności nabył w ten sposób prawo do rzeczy. Natomiast w przypadku, gdy do nabycia służebności w drodze zasiedzenia doszło jeszcze w czasie, gdy urządzenia przesyłowe znajdowały się w posiadaniu poprzednika prawnego, jego tytuł prawny musi zostać wykazany w odrębnym postępowaniu na jego wniosek lub z jego udziałem w sprawie.  Przy rozpoznawaniu apelacji uczestnika powstały jednak poważne wątpliwości co do zasadności takiego stanowisko. W związku z tym sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia odpowiednie zagadnienie prawne.

Udzielając odpowiedzi, Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu sąd może rozpoznać zarzut przedsiębiorcy przesyłowego nabycia służebności w drodze zasiedzenia przez jego poprzednika prawnego, który w sprawie nie uczestniczy. Tym samym nie jest konieczne stwierdzenie zasiedzenia w odrębnym postępowaniu i zawieszenie na jego czas postępowania o ustanowienie służebności.

Pamiętać jednak należy, że uwzględnienie zarzutu zasiedzenia w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu wywołuje skutek wyłącznie między stronami tego postępowania i nie jest skuteczne wobec innych osób. Natomiast, aby uzyskać tytuł prawny skuteczny również wobec osób trzecich, konieczne jest uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia w odrębnym postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu.