Nieprawidłowo naliczony VAT nie może być odliczany

W ostatnim czasie – w kontekście dokonywania przez przedsiębiorców odliczania podatku naliczonego – wiele uwagi zwraca się na konieczność weryfikacji rzetelności kontrahentów. Sama faktura nie stanowi bowiem samodzielnej podstawy odliczenia podatku naliczonego. Równie istotne są takie okoliczności jak formalne zarejestrowanie sprzedawcy dla potrzeb VAT oraz prawidłowe opodatkowanie transakcji.

I właśnie ostatniej z wymienionych wyżej kwestii warto poświęcić trochę uwagi.

Zgodnie z ustawą o VAT przedsiębiorca nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Oznacza to, że nabywca, który otrzyma fakturę zakupową z wykazanym VAT-em nie powinien automatycznie kwalifikować takiej faktury do odliczenia. Zasadne jest nie tylko sprawdzenie dokumentu pod kątem warunków formalnych, ale również prawidłowości opodatkowania sprzedaży (zakupu – z punktu widzenia nabywcy).

Gdyby okazało się, że sprzedawca w sposób nieprawidłowy opodatkował zbycie np. stawką 8% albo 23%, a w rzeczywistości transakcja powinna być zwolniona z VAT albo w ogóle wyłączona z opodatkowania VAT, wówczas taki zakup nie stanowi podstawy dokonania odliczenia.

Omawiana kwestia wynika wprost z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego faktura w przypadku, gdy transakcja udokumentowana taką fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Przytoczona regulacja nakłada zatem wprost na nabywcę (chcącego dokonać odliczenia) obowiązek weryfikacji prawidłowości opodatkowania przez sprzedawcę.

W przypadku wystąpienia błędnego opodatkowania nabywca nie tylko nie ma prawa odliczyć VAT. Pojawia się bowiem odrębna kwestia tj. zasadność poniesienia przez nabywcę ciężaru VAT-u (w cenie towaru lub usługi), pomimo iż zakup nie powinien zostać obciążony podatkiem.