Kosztowne błędy przy zakładaniu spółki z o.o.

Należyta staranność od samego początku

Z reguły kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu spółki z o.o. wiązana jest z niedochowaniem należytej staranności i spowodowaniem szkody w majątku zarządzanej przez niego „dojrzałej” już spółki. Tymczasem przyczyna, dla której członek zarządu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, może zaistnieć już na etapie powstawania spółki, w szczególności jeszcze przed jej zarejestrowaniem w rejestrze przedsiębiorców, a zatem w tzw. fazie spółki „w organizacji”. Zgodnie bowiem z art. 292 Kodeksu spółek handlowych (KSH): „Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki, wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrządził spółce szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.” Osoba mająca piastować funkcję w zarządzie spółki z o.o. powinna zatem pamiętać już na etapie jej zakładania o podwyższonym mierniku staranności przewidzianym dla oceny jej zachowania i przykładać należytą uwagę do podejmowanych czynności i składanych oświadczeń.

Przesłanki odpowiedzialności

Omawiana odpowiedzialność ma charakter odszkodowawczy co oznacza, że dla jej ustalenia i w efekcie pociągnięcia do odpowiedzialności osoby odpowiedzialnej muszą łącznie zaistnieć cztery przesłanki wynikające z przywołanego powyżej art. 292 KSH, tj.:

1.       działanie wbrew przepisom prawa,

2.       wina umyślna lub niedbalstwo,

3.       szkoda w majątku spółki,

4.       związek przyczynowy między zawinionym działaniem a szkodą.

Osoby potencjalnie odpowiedzialne powinny zdawać sobie sprawę, że ich za działanie wbrew przepisom prawa może być uznane wszelkie postacie zaniedbań i zaniechań. Przy okazji analizowania przesłanek powstania omawianej odpowiedzialności odszkodowawczej warto mieć także na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 14 listopada 2001 roku, (sygn. akt II CKN 459/99), zgodnie z którym normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 292 KSH między określonym zdarzeniem a szkodą zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest następstwem tego rodzaju zdarzeń.

Kto odpowiada?

Należy mieć świadomość, że odpowiedzialność za szkody wyrządzone spółce na etapie jej tworzenie mogą ponosić nie tylko członkowie jej zarządu, ale wszystkie te osoby, które uczestniczyły w procesie powoływania spółki do życia, w szczególności wspólnicy nowo tworzonej spółki oraz ich pełnomocnicy. 

Niemniej z uwagi na fakt, że po zawarciu umowy spółki i powstaniu spółki w organizacji, kluczowe czynności realizowane są przez zarząd, to przede wszystkim jego członkowie narażeni są na popełnienie zaniedbań, które skutkować może pociągnięciem do omawianej odpowiedzialności.

Jak ograniczyć ryzyko?

Nigdy dość przezorności w biznesie, tym bardziej jeżeli jest się zaangażowanym w działania organu spółki prawa handlowego. Wspomniana przezorność, która niewątpliwie przyczyni się do ograniczenia ryzyka ponoszenia omawianej odpowiedzialności polegać powinna w szczególności na weryfikacji wskazywanych w akcie założycielskim i dokumentacji finansowej wartości wnoszonych do spółki wkładów niepieniężnych (celem uniknięcia ich przeszacowania). W literaturze przedmiotu wskazuje się, że dla uniknięcia odpowiedzialności na podstawie art. 292 KSH zazwyczaj celowe może być sporządzenie pisemnego sprawozdania określającego szczegółowo przedmiot aportów wnoszonych do spółki wraz z liczbą obejmowanych w zamian udziałów, przedmioty i prawa majątkowej nabywane przed zarejestrowaniem spółki oraz wysokość i sposób zapłaty za usługi świadczone przy powstaniu spółki. Jednocześnie celowej jest ponadto dołączenie stosownych dokumentów potwierdzających wnioski objęte takim sprawozdaniem[1].