System czasu pracy w ruchu ciągłym

Kodeks przewiduje możliwość wykonywania normy czasu pracy w różnych systemach, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie jednego z takich systemów, a konkretnie - systemu pracy w ruchu ciągłym, regulowanego w art. 138 KP.

Kiedy się stosuje?

Jeśli pracodawca ma wiele zespołów, a charakter działalności opiera się na przykład na produkcji, co do której winna być zachowana ciągłość, wówczas często wykonywana jest praca zmianowa, a zakład pracy funkcjonuje 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Organizację tę stosuje się przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na technologię produkcji czy też konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności.

O charakterze pracy w ruchu ciągłym zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego[1] „nie decyduje ani zakres wykorzystania mocy produkcyjnych zakładu pracy, ani zakres możliwości produkcyjnych pracownika, ale to, czy wykonywanie pracy przez 24 godziny na dobę i przez 7 dni w tygodniu jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych”.

System ten zatem wprowadza się nie dowolnie, ale tylko w takich zakładach pracy, gdzie nie może dojść do przerwania wykonywania pracy z przyczyn, o których mowa powyżej.

Czy następuje wydłużenie dobowego czasu pracy?

Praca w ruchu ciągłym jest wykonywana w systemie zmianowym, z reguły po 8 godzin na dobę, przy czym ze względu na szczególne okoliczności istnieje możliwość przedłużenia dnia pracy – ale tylko jednego dnia pracy w niektórych tygodniach! – do 12 godzin. Przedłużenie nie może przekraczać 4 godzin na każdy tydzień okresu rozliczeniowego.

Wówczas w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni pracodawcy mogą przedłużyć czas pracy w następujący sposób:

• w wymiarze tygodniowym przedłużenie czasu pracy do średnio 43 godzin,
• w wymiarze dobowym przedłużenie czasu pracy do 12 godzin.

Takie przedłużenie zazwyczaj wiąże się ze zmianą pory wykonywania pracy przez pracownika w systemie zmianowym (np. przy przejściu ze zmiany dziennej na popołudniową itp.).

Dodatek za nadgodziny?

Za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia jak za godziny nadliczbowe.

Jednak praca w przedłużonym dobowym wymiarze nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych, albowiem mieści się ona w normie przyjętej przez system czasu pracy w ruchu ciągłym.

Wolna niedziela

Niezależnie od powyższego, pracownikom raz na cztery tygodnie przysługuje niedziela wolna od pracy na mocy art. 151(12) KP.

Obliczanie wymiaru czasu pracy

Ze względu na możliwość zmiany dobowego czasu pracy w niektóre dni, art. 138 § 3 KP wskazuje jak oblicza się wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

1. należy ustalić liczbę dni kalendarzowych w okresie rozliczeniowym, a następnie odjąć wszystkie niedziele, święta i inne dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy (oczywiście przy założeniu średnio 5-dniowego tygodnia pracy),
2. tak ustaloną liczbę dni należy pomnożyć przez 8 godzin,
3. do wyniku należy dodać liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy – jeśli nie było przejścia pracownika na inną zmianę, ten krok nie znajduje zastosowania i należy go pominąć.