Zmiany zasad udzielania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego od 2 stycznia 2016 r.

Z dniem 2 stycznia 2016 r.[1] wejdą w życie istotne zmiany kodeksu pracy w zakresie urlopów związanych z narodzeniem i wychowaniem dziecka. Nowelizacja ujednolica i jednocześnie uelastycznienia zasady udzielania i korzystania z urlopów z tytułu rodzicielstwa.       

Bardzo ważną zmianą jest zlikwidowanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i włączenie go do urlopu rodzicielskiego. Po wejściu w życie zmian pracownicy – matce dziecka przysługiwał będzie urlop macierzyński w dotychczasowym wymiarze, określonym w art. 180 §1 k.p. (tj. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz od 31 do 37 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci). Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownica będzie miała prawo do urlopu rodzicielskiego w maksymalnym wymiarze 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodni  w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie.  Nie zmieni się więc łączna długość płatnych urlopów związanych z narodzinami dziecka. Z urlopu rodzicielskiego jednak będzie mogła skorzystać matka dziecka, ojciec dziecka lub jednocześnie oboje rodzice (wówczas jednak ograniczeniem będzie wymiar urlopu, który nie może zostać przekroczony).

Urlop rodzicielski będzie udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego jednorazowo albo maksymalnie w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, zasadniczo nie krótszych niż 8 tygodni.  Niemniej jednak nowe przepisy wprowadzają też możliwość udzielenia urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu, ale nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego w którym dziecko kończy 6 rok życia. To rodzice dziecka zdecydują, czy będą chcieli skorzystać z tej opcji, a jeśli tak, to kiedy (np. w czasie adaptacji dziecka w przedszkolu, rozpoczęcia przez nie szkoły, czy w innym okresie).

Istotnym jest, że pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego będzie mógł z niego zrezygnować z w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy.

W nowym stanie prawnym pracownicy będą mogli łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wówczas  urlop  rodzicielski zostanie udzielony  na pozostałą część wymiaru czasu pracy.  W opisanej sytuacji wymiar urlopu rodzicielskiego ulegnie wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do: 64 tygodni – w przypadku  urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz 68 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Przykładowo: pracownik będzie łączył 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą w  wymiarze połowy pełnego wymiaru czasu pracy i w okresie, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu nie zamierza pracować. W takim przypadku pracownikowi wydłuży się wymiar urlopu rodzicielskiego (niełączonego z wykonywaniem pracy) o 4 tygodnie (obliczenia: 8 tygodni urlopu rodzicielskiego x ½ etatu = 4 tygodnie  wydłużonego urlopu rodzicielskiego).

Nowelizacja wydłuża również okres wykorzystania urlopu ojcowskiego (przysługującego w wymiarze do dwóch tygodni) do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia. Urlop ojcowski będzie mógł  być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie będzie mogła być  krótsza niż tydzień.

Nowelizacja umożliwi również wykorzystanie corocznego zwolnienia od pracy w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka nie tylko w dniach (2 dni), ale także w godzinach (16 godzin) – zgodnie z wyborem pracownika.

Ustawodawca wydłużył również większość terminów uprzednio 14 dniowych do 21 dni. Taki wydłużony termin będzie obowiązywał m.in. na złożenie wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego, rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części oraz podjęcia pracy w niepełnym wymiarze w trakcie urlopu rodzicielskiego.

Bardzo istotną zmianą jest również wprowadzenie możliwość wymieniania się opieką nad dzieckiem i przysługującym z tego tytułu urlopem rodzicielskim i zasiłkiem macierzyńskim za czas takiego urlopu przez rodziców, z których jedno jest pracownikiem a drugie jest objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z innego tytułu, np. prowadzi własną działalność gospodarczą.