Prawo holdingowe – zakres obecnych uregulowań

Jednym z założeń projektu zmiany Kodeksu spółek handlowych i niektórych innych ustaw w zakresie uregulowań dotyczących prawa holdingowego (prawa grup spółek) jest uchylenie dotychczas obowiązujących rozwiązań w tym zakresie.

Uchwalając Kodeks spółek handlowych (dalej: KSH), ustawodawca kwestię prawa holdingowego uregulował w sposób szczątkowy. Mianowicie, w art. 7 KSH dopuszczona została możliwość zawarcia przez spółkę dominująca oraz spółkę zależną umowy, której przedmiotem byłoby zarządzenie spółką zależną lub przekazanie zysku przez taką spółką. W przypadku zawarcia takiej umowy, do akt rejestrowych spółki zależnej powinien zostać złożony jej wyciąg, w zakresie w jakim dotyczy ona określenia zasad odpowiedzialności spółki dominującej za: (i) szkody jakie mogła ona wyrządzić spółce zależnej w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy oraz (ii) zobowiązania spółki zależnej. Przy czym, zarówno odpowiedzialność spółki dominującej wobec spółki zależnej, jak również wobec jej wierzycieli, może zostać całkowicie wyłączona. Zawarcie umowy o zarządzanie lub przekazanie zysku uzależnione zostało od uzyskania zgody zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) spółki dominującej oraz spółki zależnej.

Jak zatem widać, w szczególności biorąc pod uwagę treść projektu nowego prawa holdingowego, obecna regulacja ma charakter nader skąpy. Ustawodawca nie określił przede wszystkim obowiązkowych elementów każdej z umów (essentialia negotii), a więc elementów jakie powinny one zawierać. Ustawodawca nie określił również w jaki sposób owo zarządzanie miałoby się odbywać, w tym także, czy spółka dominująca mogłaby wydawać spółce zależnej wiążące polecenia. A jeśli tak, to jakie okoliczności mogłyby uzasadniać odmowę wykonania polecenia przez członków organów spółki zależnej. Co istotne, ustawodawca nie uregulował także kwestii wyłączenia odpowiedzialności członków organów spółki zależnej za wykonanie polecenia. Pominięta została również kwestia ochrony interesów wspólników mniejszościowych spółki zależnej, co jest szczególnie widoczne w przypadku wyłączenia odpowiedzialności spółki dominującej za szkody jakie może wyrządzić spółce zależnej, a wiec tym samym także wspólnikom mniejszościowym.

W konsekwencji, uregulowanie zawarte w art. 7 KSH pozostało uregulowaniem martwym, gdyż umowy o zarządzanie spółką zależną lub przekazanie przez nią zysku nie stały się elementem kształtującym funkcjonowanie polskich spółek handlowych. Rzecz jasna, pomimo braku regulowania wzajemnych relacji pomiędzy spółkami dominującymi a spółkami zależnymi w drodze oficjalnych umów, w praktyce często mamy do czynienia z faktycznym zarządzaniem spółką zależną przez spółkę dominującą. Dzieje się tak w związku ze sprawowaniem przez spółkę dominującą kontroli nad spółką zależną, co zazwyczaj będzie stanowiło konsekwencję posiadania odpowiedniego udziału w jej kapitale zakładowym.

Sprawowanie faktycznej kontroli nie stanowi jednak podstawy do podejmowania działań szkodliwych dla spółki zależnej lub działań powodujących pokrzywdzenie jej wspólników. Działania każdej ze spółek powinny być bowiem podyktowane jej interesem. W przypadku natomiast stosunków faktycznych opartych na dominacji i zależności, brak jest podstaw dla redefiniowania treści tego interesu, poprzez bezpośrednie uwzględnienie interesu spółki dominującej.

Natomiast w przypadku grupy spółek utworzonej w oparciu o przepisy nowego prawa holdingowego, na pierwsze miejsce wysunąłby się interes grupy spółek. Istniałaby zatem podstawa do redefiniowania treści interesu każdej ze spółek uczestniczących w takiej grupie i podejmowania działań z korzyścią wyłącznie dla konkretnych spółek wchodzących w jej skład.