Warto dokonać przeglądu śpiących spółek

Niedawna nowelizacja przepisów może spowodować, że wspólnicy niektórych spółek, które nie podjęły faktycznie działalności gospodarczej zostaną obciążeni obowiązkiem składkowym wobec ZUS.

Przypomnieć wypada, że w świetle przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik spółki może być traktowany jak osoba prowadząca działalność gospodarczą i podlegać obowiązkowi składkowemu. Dotyczy to wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, a od niedawna także akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług (ten ostatni przypadek z uwagi na swoją specyfikę zostanie pomięty w dalszych rozważaniach).

Przed nowelizacją wspólnik jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności (z wyłączeniem okresu zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej).

W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano, że wpis do ewidencji (rejestru) stwarza domniemanie prowadzenia działalności gospodarczej. Domniemanie to mogło zostać jednak obalone w razie udowodnienia, że działalność ta nie była prowadzona wskutek zaistnienia szczególnych, zazwyczaj losowych, okoliczności. Wówczas nie powstawał obowiązek ubezpieczenia społecznego.

Z drugiej strony Sąd Najwyższy przyjmował, że nieco inna jest sytuacja osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą indywidualnie i wspólnika spółki. Ten ostatni bowiem sam (bezpośrednio) nie prowadzi działalności gospodarczej – czyni to spółka. Stąd co do zasady przyjmowano, że samo „formalne” uzyskanie statusu wspólnika rodzi obowiązek składkowy, bez względu na zakres faktycznego zaangażowania wspólnika w spółkę, czy faktyczne uzyskiwanie z niej przychodów.

Takie stanowisko nie wyłączało jednak możliwości przyjęcia, że wspólnik nie był objęty obowiązkiem składkowym, gdy sama spółka żadnej działalności gospodarczej nie podjęła (lub jej faktycznie trwale zaprzestała). W praktyce, na gruncie dotychczasowych przepisów, organy rentowe często przyjmowały wyjaśnienia wspólników zawierające podobną argumentację.

Obecnie jednak, za sprawą ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw sytuacja ta zapewne ulegnie zmianie. Wspomniana ustawa wprowadza odrębną regulację odnoszącą się do czasowego zakresu obowiązku składkowego wspólników spółek, przewidując że:

-        wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają obowiązkowo składkom od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce;

-        wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej podlegają obowiązkowo składkom od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce.

Obowiązek składkowy wspólników wyłącza jedynie „formalne” zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę na podstawie właściwych przepisów.

Tak jednoznaczne uregulowanie przecina wszelkie spekulacje co do tego, czy faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej przez spółkę jest istotne dla powstania obowiązku składkowego, jak i związanych z tym aspektów dowodowych. Jeśli spółka jawna, partnerska, komandytowa, z ograniczoną odpowiedzialnością (z jednym wspólnikiem) jest wpisana do KRS, wspólnik podlega składkom.

Warto zatem przyjrzeć się wszystkim spółkom istniejącym „tylko na papierze”, zastanowić się nad przyczynami tego stanu i przyjąć najbardziej adekwatne rozwiązanie, jeszcze zanim przyjdzie wezwanie z ZUS. Nie będzie to jednak łatwe zadanie, ponieważ nowe przepisy zostały opublikowane w Dzienniku Ustaw 3 września 2021 r. i wchodzą w życie po upływie 14 dni od tej daty.