Służebność czerpania wody

Służebność czerpania wody jest szczególną służebnością, która w przypadku utrudnionego dostępu do wody ma zapewnić dostęp do cudzego gruntu w celu jej czerpania.

Na jej temat wypowiedział się ostatnio Sąd Najwyższy, zajmując stanowisko w niecodziennym sporze o ustanowienie służebności czerpania wody ze studni znajdującej się na działce położonej w odległości ponad kilometra od działki wnioskodawcy.

Studnia u sąsiada

Z uwagi na górskie położenie nieruchomości, których dotyczyła sprawa oraz związany z tym utrudniony dostęp do wody, wnioskodawca pod koniec lat 70. podjął na działce uczestnika postępowania prace mające na celu poszukiwanie jej źródeł. W ich następstwie pogłębił i umocnił znajdującą się na działce uczestnika postępowania studnię oraz przeprowadził rurociąg łączący tę studnię ze swoim domem (rurociąg o długości ponad 1 km znajduje się także na kilku innych działkach stanowiących własność osób trzecich).

Aktualnie studnia stanowi jedyne źródło wody na działce wnioskodawcy. Co jednak okazało się istotne dla rozstrzygnięcia sprawy o ustanowienie służebności czerpania wody, obecnie istnieje już możliwość pozyskiwania wody bez konieczności przeprowadzania urządzeń instalacji wodnej z sąsiednich nieruchomości, tj. poprzez wywiercenie na własnym gruncie studni głębinowej. W taki właśnie sposób woda jest doprowadzana do innych nieruchomości położonych w sąsiedztwie nieruchomości wnioskodawcy.

Roszczenie o ustanowienie służebności

W związku z chęcią uregulowania statusu przedmiotowej instalacji, właściciel nieruchomości, do której został doprowadzony rurociąg, wystąpił do sądu z wnioskiem o ustanowienie służebności czerpania wody ze studni znajdującej się na działce uczestnika postępowania, dostępu do niej i przeprowadzenia urządzeń instalacji wodnej.

Sprawa do Sądu Najwyższego trafiła na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy, która została jednak oddalona[i]. Z uwagi na charakter niniejszej sprawy warto jednak zwrócić uwagę na wskazane w uzasadnieniu rozstrzygnięcia kwestie dotyczące ustanowienia służebności czerpania wody.

Służebność tylko w określonych okolicznościach

Zdaniem Sądu Najwyższego, mimo że kodeks cywilny nie zawiera samodzielnej regulacji dotyczącej ustanowienia służebności czerpania wody, służebność ta może zostać ustanowiona na podstawie przepisów dotyczących służebności gruntowych (tj. art. 285 i nast. k.c.) z uwagi na to, że służebność czerpania wody posiada podobne co ta służebność cechy. Głównym celem jej ustanowienia ma więc być zwiększenie użyteczności nieruchomości lub jej części. Ustanowiona służebność musi więc przynieść obiektywny pożytek nieruchomości, na rzecz której się ją ustanawia, a nie wyłącznie stanowić udogodnienie dla jej właściciela.

Ponadto do ustanowienia służebności czerpania wody w drodze analogii może być zastosowany również art. 145 k.c. regulujący służebność drogi koniecznej. W konsekwencji konieczne jest więc spełnienie również przesłanki braku odpowiedniego dostępu do urządzeń służących do czerpania wody albo nieodpowiedniego dostępu do takich urządzeń. Jak wskazał Sąd Najwyższy w rozstrzyganej sprawie art. 145 k.c. nie znajduje jednak zastosowania w szczególności z uwagi na to, że w niniejszym przypadku służebność czerpania wody zostałaby ustanowiona wyłącznie dla wygody wnioskodawcy, który – jak już wskazano powyżej – ma aktualnie możliwość doprowadzenia wody do nieruchomości w inny sposób niż w wyniku ustanowienia służebności jej czerpania.

Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 145 k.c. znajduje zastosowanie w sytuacjach, gdy wnioskodawca chcę połączyć swoją nieruchomość z wodociągiem gminnym i w tym celu przeprowadzić odpowiednią instalację przez nieruchomość osoby trzeciej. Ma to natomiast istotne znaczenia dla właścicieli nieruchomości już połączonych z takim wodociągiem oraz właścicieli nieruchomości, dla których odpowiednia instalacja dopiero powstanie. Z ich perspektywy zasadne może bowiem okazać się uregulowanie statusu takich instalacji w oparciu o przywołane przepisy i ewentualne ustanowienie służebności czerpania wody.