Wpływ nowelizacji upzp na aktualne studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje wyeliminowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dokument ten zostanie zastąpiony planem ogólnym, który  będzie stanowił akt prawa miejscowego.

Plany ogólne co do zasady będą sporządzane dla terenu całej gminy (z wyłączeniem terenów zamkniętych innych niż ustalane przez ministra właściwego do spraw transportu). Zmiana planów ogólnych będzie jednak możliwa w zakresie części obszaru gminy.

Postanowienia planu ogólnego mają być bardziej zwięzłe niż często obszerne i rozbudowane studia. Niewielka liczba ustaleń umożliwi ich standaryzację, a co za tym idzie łatwiejsze odczytanie treści planów ogólnych przyjętych w poszczególnych gminach. Ma to służyć ułatwieniu uzyskania informacji o możliwościach zagospodarowania danego terenu. W planach ogólnych określane będą strefy planistyczne (projekt ustawy wymienia 13 stref, których wyznaczenie będzie dopuszczalne) oraz gminne standardy urbanistyczne. Dodatkowo w planach ogólnych gminy będą mogły wyznaczyć obszary uzupełnienia zabudowy oraz obszary zabudowy śródmiejskiej.

W uzasadnieniu projektu podkreślono niewystarczającą rolę studium przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu w formie decyzji, dlatego plany ogólne będą wiążące nie tylko przy ustalaniu planów miejscowych, ale także przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy.

Jakie jednak konsekwencje będzie miała nowelizacja dla aktualnie obowiązujących studiów oraz wszczętych już procedur w przedmiocie zmiany lub uchwalenia nowego studium?

Obowiązywanie aktualnych studiów

Obowiązujące przed wejściem w życie nowelizacji studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin zachowają moc do dnia wejścia w życie planu ogólnego gminy w danej gminie, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2025 r. i będzie stosowało się do nich przepisy dotychczasowe.

Oznacza to, że do końca 2025 roku gminy będą musiały uchwalić plany ogólne. Dochowanie tego terminu jest istotne z tego względu, że jeśli gmina nie uchwali planu ogólnego przed utratą mocy przez studium, co do zasady nie będzie mogła uchwalić nowych planów miejscowych oraz wydać nowych decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub o warunkach zabudowy, na wnioski złożone od dnia 1 stycznia 2026 r., aż do czasu uchwalenia planu ogólnego. Tym samym bez planu ogólnego gmina nie będzie miała narzędzi do dalszego realizowania polityki przestrzennej. 

Pomimo uwag, iż proponowany okres przejściowy może okazać się dla wielu gmin za krótki, choćby z tego powodu, że zabraknie specjalistów, którzy zaprojektują plan ogólny obejmujący obszar całej gminy, MRiT nie zdecydował się na zmianę tych terminów. Projektodawca wskazał, że określony termin pozwoli gminom płynnie wejść w nowy system prawny, a plan ogólny ma być dokumentem prostym w swej konstrukcji i zakresie ustaleń, zatem jego przygotowanie będzie tym prostsze im bardziej aktualnym studium dysponuje gmina.

Procedury w toku a nowelizacja

Skoro gminy będą musiały uchwalić plany ogólne, powstaje pytanie, co z procedurami w przedmiocie zmiany lub uchwalenia nowego studium, które są w toku. Po wejściu w życie nowych przepisów możliwość kontynuowania prac planistycznych w tym zakresie, zainicjowanych jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji będzie zależała od etapu zaawansowania prac.

Do spraw opracowania i uchwalenia studiów albo ich zmian, zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe, jeżeli przed dniem wejścia w życie nowelizacji wystąpiono o opinie i uzgodnienia tych projektów.

Wobec tego, możliwe będzie dokończenie zaawansowanych procedur uchwalania lub zmiany studiów na podstawie dotychczasowych przepisów materialnych i procesowych. Należy jednak pamiętać, że niezależnie od tego, kiedy nastąpi zmiana lub uchwalenie nowego studium, dokumenty te ważne będą jedynie do dnia 31 grudnia 2025 r. 

Możliwość przystąpienia do zmiany studium po wejściu w życie nowelizacji

Jak już wskazano wyżej, studia pozostaną w mocy do czasu wejścia w życie planu ogólnego gminy, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2025 r. i stosuje się do nich przepisy dotychczasowe.

Skoro zatem stosuje się przepisy dotychczasowe, pojawia się pytanie, czy możliwe jest przystąpienie do zmiany studium po wejściu w życie nowelizacji.

MRiT ustosunkował się do wątpliwości w tym przedmiocie, wskazując, że stosowanie przepisów dotychczasowych odnosi się do obowiązujących studiów. Po wejściu w życie przepisów uchylających upoważnienie dla gminy do sporządzania studium (w tym jego zmiany) obejmujące wszystkie przepisy merytoryczne i proceduralne dotyczące studium, przystąpienie do zmiany studium byłoby pozbawione podstawy prawnej.

Należy więc stwierdzić, że po wejściu w życie nowelizacji gmina nie będzie mogła przystąpić do zmiany studium. Przepisy ustawy nowelizującej nie dają bowiem podstawy do wszczęcia postępowania w sprawie uchwalenia lub zmiany studium po dniu wejścia ustawy w życie.

Podsumowanie

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie nowego instrumentu planistycznego – planu ogólnego w miejsce obszernych studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Żeby gminy mogły skutecznie realizować politykę przestrzenną muszą przyjąć plan ogólny przed dniem 31 grudnia 2025 r., bowiem maksymalnie do tego terminu będą obowiązywały dotychczasowe studia. Po wejściu w życie nowelizacji możliwe będzie dokończenie zaawansowanych prac nad zmianą bądź uchwaleniem nowego studium, niemożliwe będzie jednak wszczęcie nowego postępowania w sprawie uchwalenia lub zmiany studium.