Rewolucja w sprawach kredytów frankowych?

Wydawać by się mogło, że w temacie kredytów frankowych sądownictwo podjęło i wyjaśniło już większość kwestii spornych – poza oczekiwanym orzeczeniem Całej Izby Sądu Najwyższego, o którym pisaliśmy tutaj.  Tymczasem Sąd Najwyższy w dniu 28 kwietnia 2022 r. podjął kolejną korzystną dla kredytobiorców uchwałę. Czy wpłynie ona rozstrzygnięcia w sprawach kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty we frankach – odpowiadamy w poniższym artykule.

Dnia 19 maja 2021 r. do Sądu Najwyższego wpłynęło następujące pytanie prawne:

Czy w świetle art. 353(1) k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 29.08.1997 r. - Prawo bankowe - w wersji sprzed nowelizacji ustawą z dn. 29.07.2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, zgodne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są zapisy umowy i stanowiącego jej część regulaminu, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego określenia kursu waluty (bez odniesienia do obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów), która została wskazana, jako właściwa do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu i ich zaliczenia na poczet zobowiązania kredytowego?

Sąd Najwyższy rozstrzygnął już zagadnienie bezskuteczności postanowień umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej w uchwale o mocy zasady prawnej – z dnia 7 maja 2021 r., pod sygn. akt: III CZP 6/21, o której szerzej pisaliśmy tutaj.

Wskazano wówczas, że niedozwolone postanowienie umowne (art. 385¹ § 1 k.c.) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną. Przyjęta została więc koncepcja bezskuteczności zawieszonej problematycznych postanowień w umowach kredytowych.

Wobec powyższego, specjaliści zajmujący się sprawami kredytów frankowych nie przewidywali, aby Sąd Najwyższy, odpowiadając na przedstawione pytanie prawne, opowiedział się za nieważnością postanowień umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i stanowiącego jej część regulaminu, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego określenia kursu waluty (bez odniesienia do obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów), która została wskazana, jako właściwa do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu i ich zaliczenia na poczet zobowiązania kredytowego.

Przewidywania te okazały się trafne, bowiem 28 kwietnia 2022 r. Sąd Najwyższy, wskutek przedstawionego powyżej pytania prawnego, podjął uchwałę o następującej treści:

Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ k.c.

Sąd Najwyższy nie zakwalifikował więc wskazanych powyżej postanowień umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej jako automatycznie nieważnych.

Istotne z punktu widzenia kredytobiorcy jest jednak podkreślenie, że w sytuacji, gdy z umowy kredytu nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria jednostronnego oznaczenia przez bank kursu waluty, w której bank wylicza wysokość zobowiązania oraz ustala wysokość rat kredytu, postanowienia takie nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ k.c. (jeśli spełniają kryteria niedozwolonych postanowień umownych). Sąd Najwyższy potwierdził sprzeczność wskazanych postanowień z naturą umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. W konsekwencji stanowi to kierunek dla sądów rozstrzygających sprawy frankowe, ograniczający zasadę swobody umów w zakresie postanowień dotyczących jednostronnego wyznaczania przez bank kursu waluty obcej do wyliczenia wysokości zobowiązania i rat, które muszą uiszczać kredytobiorcy.

Podsumowując, wskazać należy, że postanowienia umowy kredytu, z których nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia kursu waluty, w której bank wylicza wysokość zobowiązania oraz ustala wysokość rat kredytu, nie są nieważne, ale nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ k.c. Oznacza to, że postanowienie pozostaje ważne, lecz nie wywołuje skutków prawnych wobec konsumenta. Oczywiście w wyniku bezskuteczności niedozwolonego postanowienia umownego wobec konsumenta nie jest wykluczone uznanie całej umowy za nieważną z uwagi na znaczenie tego postanowienia dla treści stosunku zobowiązaniowego. Postanowienia te zostały ponadto uznane za sprzeczne z naturą stosunku prawnego umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Bardziej szczegółowo będziemy mogli odnieść się do powyższej uchwały po opublikowaniu przez Sąd Najwyższy uzasadnienia. Choć na razie nie wydaje się ona wprowadzać rewolucji w orzecznictwie dotyczącym kredytów frankowych, to jednak stanowi dodatkowy oręż w rękach kredytobiorców do walki z bankami na kanwie umów kredytowych indeksowanych do waluty obcej.