Siła wyższa w kodeksie pracy

Dotychczas pojęcie „siły wyższej” było używane w kodeksie cywilnym. Najogólniej mówiąc wystąpienie zdarzenia określanego jako siła wyższa zwalnia z odpowiedzialności daną osobę. Warto jednocześnie zaznaczyć, że mimo tego, że kodeks cywilny kilkukrotnie odnosi się do pojęcia siły wyższej, nie definiuje go. Wobec tego, strony umowy cywilnoprawnej często w jej treści ustalają definicję tego pojęcia, aby wyeliminować potencjalne rozbieżności, co do kwalifikacji danej sytuacji, jako siły wyższej.

W ślad za regulacjami kodeksu cywilnego zmierzają propozycje zmian kodeksu pracy. Zgodnie z nowymi przepisami, które obecnie są przedmiotem prac legislacyjnych w Sejmie, pracownikowi będzie przysługiwało zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Pracownik będzie mógł skorzystać z niego w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika.

Co ważne, w okresie zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Projektowane przepisy przewidują, że pracownik będzie mógł skorzystać z tego zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. To, w jaki sposób pracownik wykorzysta zwolnienie będzie zależało od niego samego. W każdym roku kalendarzowym pracownik będzie decydował o sposobie wykorzystania zwolnienia składając pierwszy wniosek o udzielenie takiego zwolnienia.

Odpowiedni wniosek o udzielenie zwolnienia pracownik będzie musiał złożyć najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Korzystnym rozwiązaniem dla pracownika jest to, że pracodawca będzie miał obowiązek udzielić zwolnienia od pracy pracownikowi, który złoży odpowiedni wniosek.

W przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej zostanie ustalone proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Przy czym będzie obowiązywała zasada zaokrąglania w górę niepełnej godziny zwolnienia od pracy.

Warto wspomnieć, że rozwiązanie przewidujące zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej jest związane z koncepcją Work-Life Balance i wynika z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Polski ustawodawca miał czas do 2 sierpnia 2022 r. na wdrożenie postanowień tej dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Tymczasem wciąż nie zakończyły się pracę nad ustawą zmieniającą kodeks pracy. Tym niemniej lepiej już na obecnym etapie zaznajamiać się z projektowanymi przepisami, które mają wejść w życie w niedalekiej przyszłości.