serwis prowadzioi

27.08.2019

Proces inwestycyjny

Roszczenie o wykup gruntu z instalacją przesyłową nie ulega przedawnieniu

autor: Agnieszka Tomkowiak

Właściciel działki, na której usytuowane są urządzenia przesyłowe może żądać jej wykupienia przez właściciela tych urządzeń - i to bez ograniczenia w czasie. O tym, że takie roszczenie nie ulega przedawnieniu zadecydował Sąd Najwyższy rozstrzygając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny. Jest to ważne orzeczenie, w szeroki sposób interpretujące możliwości właścicieli gruntu.

Stan faktyczny będący podstawą orzeczenia rysował się następująco: Tadeusz S. od 2003 r. był właścicielem niezabudowanej nieruchomości, a w 2011 r. dowiedział się, że przez jej środek biegnie gazociąg, czyniąc grunty bezużytecznymi, gdyż faktycznie niemożliwymi do zabudowy. Tadeusz S. wystąpił zatem do sądu z żądaniem wykupu działki przez Polską Spółkę Gazownictwa (właściciela gazociągu). W sądzie rejonowym zawisła także sprawa z powództwa Tadeusza S. o nakazanie usunięcia gazociągu, natomiast równocześnie PSG wystąpiła ustanowienie służebności przesyłu na działce, przy czym zostały one zawieszone do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wykup gruntu.

Podstawę żądania Tadeusza S. stanowił art. 231 § 2 kc, który stanowi, iż:

właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.”

W niniejszej sprawie sąd ustalił, iż wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości wynosi ok. 260 tys. zł, natomiast wartość sieci gazowej wysokiego ciśnienia – 9 mln zł.

Pozwana PSG podniosła zarzut przedawnienia roszczenia z uwagi na fakt, iż gazociąg został zbudowany w latach 1999-2000, a ze względu na majątkowy charakter roszczenia winno ono ulegać przedawnieniu na zasadach ogólnych z art. 118 kc, czyli z upływem lat 10.

Sąd I instancji

Sąd Okręgowy w Słupsku, rozpatrujący sprawę w pierwszej instancji, wyrokiem z dnia 5 września 2017 r. uwzględnił powództwo. Sąd uznał, iż PSG nie wykazała upływu terminu przedawnienia, jednak niezależnie od tego, w ocenie Sądu I instancji podniesienie przez PSG zarzutu przedawnienia stanowiłoby nadużycie prawa podmiotowego, zgodnie z dyspozycją art. 5 kc (wskazany przepis określa, iż nie wolno korzystać ze swego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego).

Od tego wyroku PSG wniosła apelację.

Sąd II instancji

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał na rozbieżność orzecznictwa i poglądów w doktrynie i postanowieniem z dnia 19 listopada 2018 r. zadecydował na podstawie art. 390 § 1 kpc o przedstawieniu Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego o następującej treści:

"Czy żądanie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, nabycia przez tego, kto wniósł budynek lub inne urządzenie własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem, o którym mowa w przepisie art. 231 § 2 k.c. ulega przedawnieniu zgodnie z przepisem art. 117 § 1 k.c. i art. 118 k.c.?"

Sąd Najwyższy

W uzasadnieniu uchwały z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie o sygnaturze III CZP 109/18 Sąd Najwyższy wskazał, iż od zasady przedawnienia roszczeń wprowadzono pewne wyjątki. Przykładowo, nie ulega przedawnieniu roszczenie przedsiębiorcy o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości przewidziane w art. 305(2) § 1 kc czy roszczenie właściciela gruntu z art. 151 kc o odkupienie części nieruchomości, która straciła dla niego znaczenie gospodarcze na skutek nieumyślnego przekroczenia granicy gruntu przy zabudowie działki sąsiedniej. Jest tak, gdyż wyjątki od zasady przedawniania roszczeń są związane ze szczególną cechą takiego roszczenia, która powoduje, iż możliwe winno być wysunięcie roszczenia tak długo, jak długo trwa stan stanowiący podstawę faktyczną żądania.

Sąd Najwyższy przyjął, że możliwe jest wyłączenie przedawnienia roszczeń nawet pomimo braku bezpośredniej podstawy prawnej w przepisach - o ile uzasadniają to „dostatecznie ważkie argumenty.” Sąd argumentował, iż wynika to z właściwości roszczenia, czyli ochrony prawa własności, jednak podkreślał także względy słusznościowe i celowościowe takiego rozwiązania.

W jego ocenie poziom uciążliwości wiążącej się z posiadaniem we własnej działce urządzenia przesyłowego (czy też bardziej ogólnie – poziom uciążliwości związany z koniecznością znoszenia obciążenia nieruchomości jakimkolwiek budynkiem lub urządzeniem wzniesionym przez osobę trzecią) może być różny w różnych okresach czasu. Wystąpienie natomiast z roszczeniem z art. 231 § 2 kc o wykup gruntu może być wywołany zmianą stanu faktycznego lub prawnego, który może wówczas powodować dla właściciela zmianę poziomu uciążliwości związanej z posiadaniem w gruncie takich urządzeń przesyłowych.

Na marginesie Sąd zaznaczył, że art. 124 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami wyłącza możliwość stosowania art. 231 § 2 kc. Wskazany przepis ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi o możliwości żądania przez właściciela nieruchomości, aby starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej albo występujący z wnioskiem o zezwolenie na założenie i przeprowadzenie na nieruchomości przewodów i linii przesyłowych nabył własność nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa.

Agnieszka Tomkowiak

Agnieszka Tomkowiak

radca prawny, konsultant

Masz pytanie?

Agnieszka Tomkowiak

radca prawny, konsultant

Starsze wpisy

Newsletter Lexpress

Zapisz się do naszego branżowego
newslettera i bądź na bieżąco!

Pozostałe wpisy

Proces inwestycyjny28.09.2023

Jak kwalifikować przedsięwzięcia? Interpretacja zapisów rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć cz. I

Proces inwestycyjny29.06.2022

W jaki sposób zarejestrować Spółkę z o.o.? Tradycyjnie, u Rejenta, czy może elektronicznie?

wszystkie wpisy
"

Wspieramy branżę budowlaną na wszystkich etapach procesu inwestycyjnego, pomagamy budować sprawnie i bezpiecznie.

"

Dowiedz się więcej:

Inwestycje budowlane