Ustawowa limitacja maksymalnej wysokości kar umownych z kontraktach publicznych

Zaprezentowana 20 czerwca 2020 r. nowelizacja ustawy nowego P.z.p., tj. aktu, który wejdzie w życie 1 stycznia 2021 r., przewiduje m.in. ograniczenie maksymalnej wysokości kar umownych jakie będą mogły zostać naliczone w związku z realizacją kontraktu publicznego. Aktualnie przewiduje się ustanowienie limitu na poziomie 20% wartości netto umowy.

Ograniczenie uciążliwości kar umownych

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 436 pkt 3 nowego P.z.p. umowa w sprawie zamówienia publicznego, będzie musiała określać łączną maksymalną wysokość kar umownych, których mogą dochodzić strony. Powyższe ma doznać konkretyzacji w wyniku ustanowienia regulacji przewidzianej projektem ustawy o zmianie ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, ustawy ‒ Prawo zamówień publicznych oraz ustawy ‒ Przepisy wprowadzające ustawę ‒ Prawo zamówień publicznych, która przewiduje, że maksymalny limit kar umownych, nie będzie mógł przekroczyć 20% wartości netto umowy. O ile wskazana zmiana zostanie wprowadzona do nowego P.z.p., to będzie obowiązywała względem umów zawartych po 1 stycznia 2021 r. i to wyłącznie jeżeli umowa taka zostanie zawarta w wyniku postępowania wszczętego w przyszłym roku.

Nowelizacja a dotychczasowa praktyka

Zaproponowany w projekcie nowelizacji nowego P.z.p. próg maksymalny kar umownych, części społeczności zamówień publicznych, może wydać się znany. Jest on bowiem jednym z powszechniej stosowanych limitów, pomimo że aktualne przepisy nie regulują wskazanej materii. Należy jednak zastrzec, że często stosowany jest pułap 20%, mniej powszechne jest już samo ustanawianie ograniczeń w naliczaniu kar umownych.

Argumenty przemawiające za zasadnością ustanawiania maksymalnej wysokości kar umownych można odnaleźć zarówno w orzeczeniach sądowych, jak i rekomendacjach Prezesa UZP. Nieustanowienie maksymalnego limitu kar umownych Prezes UZP[1] uznaje za jeden z przejawów kreowania kar umownych na rażąco wygórowanym poziomie. Wskazany organ podnosi, że „brak górnej granicy kar umownych, (…) może powodować – szczególnie w połączeniu z zastosowaniem odpowiedzialności oderwanej od winy wykonawcy – bardzo dotkliwe skutki dla wykonawców, np. w przypadku przedłużającej się niemożności dostawy wskutek awarii linii produkcyjnej”. Uzupełniając powyższe Prezes UZP podnosi, że w orzecznictwie podnosi się, że „<kara umowna nie może być instrumentem służącym wzbogaceniu wierzyciela, a zatem przyznającym mu korzyść majątkową w istotny sposób przekraczającą wysokość poniesionej przez wierzyciela szkody> (wyrok SN z dn. 24 stycznia 2014 r., sygn. I CSK 124/13). Zastrzeżenie kar umownych w nadmiernej wysokości może oznaczać, iż zamawiający naruszył dyrektywy kształtowania treści SIWZ zawarte w PZP (por. wyroki KIO z dn. 20 listopada 2015 r., sygn. KIO 2399/15, oraz z dn. 31 lipca 2015 r., sygn. KIO 1519/15).

Mając na względzie, że praktyka zamawiających w kreowaniu klauzul kar umownych oraz ustanawiania limitów maksymalnych w jakich mogą one obciążyć wykonawcę jest znacznie zróżnicowana, należy przyjąć, że planowania zmiana co najmniej ustandaryzuje zachowania nabywcze podmiotów publicznych, poprzez zobowiązanie zamawiających do formułowania maksymalnego pułapu kar umownych, który nie jawi się jako poziom o niskiej doniosłości ekonomicznej.