Dobrowolność uczestnictwa w PPK – prawda czy mit?

Temat pracowniczych planów kapitałowych (PPK) wzbudza wiele emocji i gorących dyskusji jego zwolenników i przeciwników. Jest o nim głośniej przy okazji zmian w ustawie lub nowych rozwiązaniach wchodzących w życie. Nie inaczej jest tym razem, a to za sprawą przepisów, które co prawda znalazły się w pierwotnej wersji ustawy, ale ich wejście w życie zostało odroczone. Tym samym rzeczowe przepisy weszły w życie w dniu 1 stycznia 2023 r. A o jakim przepisach jest mowa? Chodzi o art. 23 ust. 5 i 6 ww. ustawy. W związku z ich brzmieniem rodzi się pytanie, czy uczestnictwo w PPK jest dobrowolne.

Zasadniczo, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, uczestnictwo w PPK jest dobrowolne. Oznacza to, że osoba zatrudniona uprawniona jest do podjęcia decyzji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Zatem ta dobrowolność nie dotyczy podmiotów zatrudniających, których obowiązki zostały sprecyzowane w ustawie o PPK.

Co więcej, niezależnie od tego, czy pracownik jest uczestnikiem PPK, czy nie, nie może być dyskryminowany z tego powodu.

Ww. dobrowolność wyrażona wprost w ustawie o PPK jest jednak ograniczona poprzez mechanizm automatycznego uczestnictwa w PPK. Oznacza on, że w pracownik jest automatycznie uczestnikiem PPK. Jednakże pracownikowi przysługuje uprawnienie do złożenia deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Co ważne ww. rezygnacja powinna przyjąć formę pisemną i należy ją złożyć podmiotowi zatrudniającemu. Deklaracja powinna zawierać dane dotyczące podmiotu zatrudniającego i uczestnika PPK oraz oświadczenie uczestnika PPK o posiadaniu przez niego wiedzy o konsekwencjach jej złożenia. Złożenie deklaracji o rezygnacji oznacza, że podmiot zatrudniający nie będzie dokonywał wpłat za uczestnika PPK począwszy od miesiąca, w którym uczestnik PPK złożył deklarację. Z kolei wpłaty pobrane w tym miesiącu podlegają zwrotowi na rzecz pracownika. Warto pamiętać, że deklaracja o rezygnacji nie wywołuje skutków w odniesieniu do wpłat już wcześniej dokonanych oraz nie jest ona równoznaczna z dyspozycją zwrotu dokonanych wpłat.

Warto również pamiętać, ze uczestnik PPK, który złożył ww. deklarację może w każdym czasie złożyć podmiotowi zatrudniającemu wniosek o dokonywanie wpłat do PPK.

Dobrowolny charakter uczestnictwa w PPK może zostać uznany za pozorny również z uwagi na mechanizm reaktywowania obowiązku dokonywania wpłat po wcześniejszej rezygnacji. Wynika on z art. 23 ust. 5 i 6 ustawy o PPK. Tak, jak wspomniałam powyżej, wejście w życie tych przepisów zostało odsunięte w czasie. Co do zasady ustawa o PPK weszła w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. Jednak od niej ustawodawca poczynił kilka wyjątków, w tym m.in. w zakresie ww. art. 23 ust. 5 i 6, które weszły w życie 1 stycznia 2023 r.

Zgodnie z tymi przepisami, co 4 lata, w terminie do ostatniego dnia lutego danego roku, podmiot zatrudniający jest zobowiązany do poinformowania uczestnika PPK, który złożył deklarację o rezygnacji z PPK, o ponownym dokonywaniu wpłat za tego uczestnika. Zatem, mamy do czynienia z automatycznym ponownym włączeniem pracownika w system wpłat do PPK. W takiej sytuacji pracownik może ponownie złożyć deklarację o rezygnacji z PPK przy spełnieniu warunków, jakie obowiązywały go, gdy składał pierwszą rezygnację (tj. forma pisemna, elementy deklaracji wskazane powyżej). Jeżeli pracownik nie złoży ww. rezygnacji, od dnia 1 kwietnia, podmiot zatrudniający będzie dokonywał wpłat za uczestnika PPK. Deklaracja o rezygnacji może być złożona przez uczestnika przed datą 1 kwietnia, jak też po niej. Skutki będą uzależnione od daty złożenia deklaracji. Deklaracja złożona nawet na koniec kwietnia będzie wywoływała skutek w tym miesiącu.

Jednocześnie warto pamiętać, że mechanizm automatycznego włączenia w system wpłat do PPK dotyczy wyłącznie osób w wieku 18-55 lat, które złożyły już wcześniej rezygnację z uczestnictwa w nim. W przypadku osób, które ukończyły 55. rok życia, a nie skończyły jeszcze 70 lat, do PPK mogą przystąpić wyłącznie na własny wniosek.  

Reasumując, w związku z tym, że wraz z początkiem stycznia 2023 r. weszły w życie przepisy o ponownym automatycznym dokonywaniu wpłat za pracownika do PPK, w przypadku braku chęci skorzystania z PPK, należy pamiętać o konieczności złożenia deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK.