„Małe wywłaszczenie” z art. 124 ugn a zgoda właściciela na wycinkę drzew

W ostatnim czasie przedmiotem zainteresowań judykatury stało się zagadnienie wzajemnej relacji pomiędzy przepisem art. 124 ugn, który reguluje instytucję ograniczenia własności związaną z zakładaniem instalacji przesyłowych a przepisem art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, który wprowadza wymóg uzyskania zgody właściciela nieruchomości na wycinkę drzew.

Decyzja z art. 124 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami [dalej jako: „ugn”] stanowi szczególny przypadek wywłaszczenia (tzw. „małe wywłaszczenie”), skutkujący uszczupleniem uprawnień właściciela nieruchomości. Ograniczenie korzystania z nieruchomości polega na udzieleniu przez starostę zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń.

Z kolei stosownie do art. 83 ust. 1 pkt 1) ustawy o ochronie przyrody [dalej jako: „uop”], usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego na wniosek posiadacza nieruchomości – za zgodą właściciela tej nieruchomości.

Na kanwie powołanych regulacji powstało pytanie, czy decyzja o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości zastępuje zgodę właściciela nieruchomości, o której mowa w art. 83 ust. 1 pkt 1 uop, a w konsekwencji umożliwia wydanie pozytywnej decyzji o udzieleniu zezwolenia na usunięcie drzew? W ostatnich orzeczeniach sądy administracyjne udzieliły twierdzącej odpowiedzi.

WSA w Olsztynie w wyroku z dnia 30 czerwca 2020 r. podkreślił: „Biorąc pod uwagę charakter praw i obowiązków będących konsekwencją wydania decyzji na podstawie art. 124 ust. 1 ugn – trzeba wskazać, że decyzja ta jako akt wywłaszczeniowy powoduje trwałe ograniczenie prawa własności, w celu wykonywania na niej uprawnień o treści zbliżonej do tych, które są właściwe służebności zwanej w literaturze przesyłową.”[1] Nadto, w ocenie sądu zezwolenie, o którym mowa w art. 124 ust. 1 ugn, mimo że bezpośrednio nie należy do żadnej z kategorii wymienionych w art. 3 pkt 11 ustawy – Prawo budowlane, to jest źródłem uprawnienia do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Wydanie rzeczonej decyzji prowadzi do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości, gdyż sprawia, że jej właściciel ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez strefę, w której było lub mogło być wykonywane jego prawo.

Sąd podkreślił przy tym, że przyjęcie odmiennego poglądu – jakoby uprawnienie do dokonania wycinki o określonym jasno zakresie wykraczało poza granice uprawnień, jakie starosta może przyznać w ramach zezwolenia w trybie art. 124 ust. 1 ugn, oznaczałoby konieczność uzyskania zgody właściciela nieruchomości, której ograniczono sposób korzystania, na usunięcie drzew w trybie art. 83 ust. 1 pkt 1 uop. Stoi to w sprzeczności z istotą tego zezwolenia, gdyż jedną z przesłanek jego udzielenia jest brak zgody właściciela przedmiotowej nieruchomości na ograniczenia związane i niezbędne dla realizacji celu publicznego, w tym na konieczną wycinkę roślinności. W konsekwencji brak zgody właściciela na wycięcie drzew i krzewów pozbawiałby ratio legis całą instytucję ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości z art. 124 ugn, skoro jej stosowalność byłaby uzależniona od zgody właściciela nieruchomości, której sposób korzystania planowano by ograniczyć, bez jednoczesnej możliwości jej administracyjnego przełamania. W ocenie sądu, gdyby normatywna stosowalność art. 124 ugn uzależniona była od zgody wskazanego w nim właściciela nieruchomości, pozostawałoby to w sprzeczności nie tylko z istotą analizowanego przepisu, ale wręcz z jego literalnym brzmieniem.

Analogiczne stanowisko zajął WSA w Gdańsku – w ocenie sądu decyzja wydana na podstawie art. 124 ugn byłaby obarczona niewykonalnością w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 5 kpa i owa niewykonalność miałaby charakter trwały dopóty, dopóki właściciel nieruchomości owej zgody dobrowolnie by nie wyraził. W tym kontekście decyzja o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości byłaby wydana, w istocie rzeczy, pod warunkiem (zawieszającym), jakim byłaby zgoda właściciela nieruchomości. Dopuszczalne zaś nałożenia na stronę w drodze decyzji administracyjnej dodatkowego obowiązku w postaci warunku, terminu lub zlecenia, jest tylko w takim przypadku, gdy przepis będący podstawą decyzji wyraźnie na to zezwala.[2]

W ocenie judykatury, całokształt powyższych okoliczności uzasadnia tezę, że decyzja wydana na podstawie art. 124 ugn stanowi odpowiednik (równoważnik) zgody właściciela nieruchomości, o której mowa w at. 83 ust. 1 pkt 1 uop, na usunięcie drzew (krzewu) z jej terenu i jednocześnie ją zastępuje, oczywiście tylko w przestrzennych granicach wyznaczonych na załączniku do decyzji o sposobie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, czyli w tzw. pasie technologicznym, przez który należy rozumieć powierzchnię części nieruchomości niezbędną dla efektywnego wykonywania przez przedsiębiorcę uprawnień w ramach służebności przesyłu w szczególności: budowy, modernizacji, przebudowy, odbudowy (wymiany urządzeń), a na eksploatacji, konserwacji, usuwania awarii, remoncie kończąc.