Zwrot udziału w wywłaszczonej nieruchomości

Wyrokiem z dnia 14 lipca 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt: SK 26/14, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku – o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2015 roku, poz. 782) w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim żądanie byłego współwłaściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych byłych współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Oznacza to, że jeśli wywłaszczona nieruchomość była przedmiotem współwłasności, to wnioski o jej zwrot będą mogli obecnie złożyć także tylko niektórzy z jej współwłaścicieli (lub ich spadkobiercy). Jak wskazuje komunikat Trybunału Konstytucyjnego po wyroku, restytucja współwłasności, której pozbawiono w sposób sprzeczny z prawem powinna – co do zasady – polegać na równoczesnym zwrocie w jednym postępowaniu wszystkich udziałów w wywłaszczonej nieruchomości. Jeżeli jednak w danym stanie faktycznym jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, ustawa powinna umożliwiać realizację indywidualnych roszczeń poszczególnych osób uprawnionych. Tylko w ten sposób można bowiem zapewnić, że wywłaszczenie będzie odbywało się – jak wymaga tego konstytucja – jedynie w ostateczności, gdy jest to konieczne dla realizacji celu publicznego.

Skutkiem wyroku będzie zapewne usprawnienie procedury zwrotu bezpodstawnie wywłaszczonych nieruchomości, stanowiących wcześniej przedmiot współwłasności.

W wypadku zwrotu udziału w prawie własności nieruchomości, na nieruchomości powstanie współwłasność, gdzie z jednej strony współwłaścicielami będą dawni właściciele (lub ich spadkobiercy), z drugiej zaś, podmiot na rzecz którego nastąpiło wywłaszczenie (podmiot publiczny). Współwłasność taką będzie można znieść na zasadach wskazanych w Kodeksie cywilnym.