Ryzykowny start, czyli surowsze zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. w organizacji

W jednym z wcześniejszych artykułów pt. „Kosztowne błędy przy zakładaniu spółki z o.o.” poruszyłem temat odpowiedzialności członków zarządu za szkody wyrządzone spółce przy okazji jej tworzenia.

Zwróciłem w nim uwagę na konieczność zachowania należytej staranności przy okazji zawiązywania i rejestracji spółki oraz wskazałem, że brak koniecznej rzetelności i zapobiegliwości na tym etapie może skutkować przykrymi konsekwencjami w postaci odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki. Wspomniany artykuł nie wyczerpał tematu odpowiedzialności członków zarządu z przyczyn zaistniałych na etapie spółki w organizacji.

Niniejszy wpis poświęcony jest innemu niż wspomniany rodzajowi odpowiedzialności menadżerów, mianowicie powstałej w fazie organizacyjnej odpowiedzialności członków zarządu nie tyle wobec samej spółki, co wobec jej wierzycieli. Do analizowanego zagadnienia znajdują zastosowanie dwa przepisy: art. 13 § 1 Kodeksu spółek handlowych (KSH) oraz art. 21 ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (PUN). Zgodnie z pierwszym z nich za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu (w tym członkowie zarządu). Natomiast w myśl regulacji PUN osoby, które mają prawo reprezentować spółkę odpowiadają za szkody wyrządzone wskutek niezłożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.

Odpowiedzialność za długi spółki w organizacji (art. 13 KSH)

Kluczową cechą odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. w jej początkowej fazie istnienia jest solidarny charakter takiej odpowiedzialności. Wierzyciele spółki mogą zatem, wedle własnego uznania, kierując się swoim interesem, pozwać jeden z podmiotów ponoszących tę odpowiedzialnością, kilka z nich lub wszystkie. Przykładowo, wierzyciel spółki może zażądać płatności jednocześnie od kilku członków zarządu i spółki, tylko od kilku członków zarządu bądź od jednego członka zarządu i spółki – liczba możliwych konfiguracji zależy od kręgu potencjalnie odpowiedzialnych osób. Gdy jeden z odpowiedzialnych zaspokoi wierzyciela, to będzie mógł dążyć do wzajemnego rozliczenia z innymi osobami ponoszącymi odpowiedzialność. Choć spółka z o.o. w organizacji posiada status „niepełnej osoby prawnej” i w tym zakresie przypomina spółki osobowe, to zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji są surowsze od zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki osobowej (a także surowsze od zasad przewidzianych dla dojrzałej czyli zarejestrowanej już spółki z o.o.). W przypadku spółki z o.o. w organizacji nie przewiduje się bowiem zasady subsydiarności polegającej na tym, że wierzyciel może prowadzić egzekucje z majątku osoby odpowiedzialnej subsydiarnie dopiero w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielom spółki w organizacji (art. 21 ust. 3 PUN)

Zgodnie z ogólną regulacją Kodeksu cywilnego spółka z o.o. w organizacji posiada status przedsiębiorcy (art. 43^¹ Kodeksu cywilnego). Jako przedsiębiorca spółka z o.o. w organizacji ma zatem zdolność upadłościową w rozumieniu przepisów PUN. W związku z powyższym, jeżeli spółka z o.o. w organizacji nie złoży wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym stała się niewypłacalna, to osobom uprawnionym i zobowiązanym do działania w imieniu spółki, w tym członkom jej zarządu, grozi poniesienie odpowiedzialności z art. 21 ust. 3 PUN. Wprawdzie do spółki w organizacji nie stosuje się art. 299 KSH, który reguluje odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania „dojrzałej” spółki, to warto pamiętać, że unormowanie wynikające z art. 21 ust. 3 PUN stanowi w zasadzie jego powtórzenie (aczkolwiek z istotnymi w praktyce różnicami w zakresie rozkładu ciężaru dowodzenia w ewentualnym postępowaniu sądowym – o czym w kolejnym artykule na blogu).